گرماژ یا وزن پارچه چیست و چه کاربردی دارد؟

شاید شما هم از خود پرسیده باشید که گرماژ پارچه چیست؟ درباره معنی گرماژ باید بگوییم که گرماژ یا وزن پایه از مهم‌ترین ویژگی‌های فنی هر نوع پارچه است که به میزان وزن آن در واحد سطح اشاره دارد. این ویژگی معمولا با یکا (یا واحد) گرم بر مترمربع (g/m²) بیان می‌شود و نشان می‌دهد که یک متر مربع پارچه به گرم چقدر است و چه مقدار وزن دارد. برای مثال، اگر پارچه گرماژی معادل 200 گرم بر مترمربع داشته باشد، یعنی هر مترمربع از آن، 200 گرم وزن دارد. 

گرماژ پارچه از شاخص‌های کلیدی در تعیین کاربرد، کیفیت، دوام، ضخامت و حتی ظاهر پارچه است و در انتخاب نوع پارچه برای استفاده‌های مختلف نقش موثری دارد. درواقع، مناسب بودن پارچه برای فصلی خاص، ارزیابی دوام و مقاومت پارچه و تعیین کاربرد صنعتی یا مصرفی آن، از طریق گرماژ قابل‌تشخیص است. حتی طراحان مد و خیاطان با در نظر گرفتن گرماژ پارچه تصمیم می‌گیرند که کدام الگوی برش برای پارچه مورد نظر مناسب‌تر است.

گرماژهای مختلف و کاربرد آنها

حال که دانستید گرماژ یعنی چه، خوب است بدانید که پارچه‌ها با گرماژهای مختلف عرضه می‌شوند و هرکدام کاربرد خاصی دارند. هرچه گرماژ بیشتر باشد، پارچه سنگین‌تر، ضخیم‌تر و مقاوم‌تر است و هرچه گرماژ کمتر باشد، پارچه سبک‌تر و مناسب فصول گرم‌تر خواهد بود. شناخت انواع گرماژ و ویژگی‌های هرکدام کمک می‌کند تا پارچه‌ای را انتخاب کنید که متناسب با نیاز، فصل و کاربرد مورد نظر شما باشد. در ادامه گرماژهای مختلف را بررسی می‌کنیم:

گرماژ بالا

پارچه‌های سنگین که معمولا گرماژ بالاتر از 250 گرم بر مترمربع دارند، دارای ضخامت و دوام زیادی هستند و برای هوای سرد یا مصارف صنعتی و سنگین به‌کار می‌روند. این نوع پارچه‌ها برای پالتو و مانتوهای زمستانی، شلوارهای ضخیم، لباس‌های کار، یونیفرم‌های ایمنی، کیف و کفش پارچه‌ای، پرده‌های سنگین، روکش مبل یا حتی پتو و کاورهای صنعتی مناسب‌ هستند. پارچه‌هایی مثل جین سنگین، برزنت، مخمل ضخیم، فوتر، کتان فشرده و پارچه‌های چندلایه‌ صنعتی و بیمارستانی مانند پارچه‌های پک جراحی از این دسته هستند که معمولا مقاومت بالایی در برابر سایش، فشار یا تغییرات دما دارند. از ویژگی‌های پارچه با گرماژ بالا می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• ضخیم، مقاوم و بادوام
• عایق حرارتی بهتر
• مناسب فصل‌های سرد و مصارف صنعتی

گرماژ متوسط

پارچه‌های با گرماژ متوسط، یعنی بین 150 تا 250 گرم بر مترمربع، در گروهی قرار می‌گیرند که بیشترین کاربرد را در پوشاک روزمره دارند. این پارچه‌ها هم سبک هستند و هم استحکام مناسبی دارند و می‌توانند در بسیاری از فصول سال مورد استفاده قرار گیرند. از آن‌ها برای دوخت مانتوهای بهاره یا پاییزه، شلوارهای پارچه‌ای، بلوز، لباس‌های اداری، یونیفرم، سارافون یا حتی ملحفه‌های ضخیم استفاده می‌شود. انواع پارچه‌های کتان متوسط، لنین، پنبه‌ای با تراکم بالا، کرپ، فوتر سبک و برخی پارچه‌های طرح‌دار مجلسی در این گروه جای می‌گیرند. پارچه‌های گرماژ متوسط دارای ویژگی‌های زیر هستند:

• ضخامت و استحکام مناسب در کنار راحتی
• قابل‌استفاده در اغلب فصول
• تنوع زیاد در نوع بافت و طرح

گرماژ پارچه‌ی بهترین برند اسکراب پزشکی نیز معمولاً در همین بازه متوسط قرار دارد تا علاوه بر دوام و مقاومت، راحتی و تنفس‌پذیری لازم را برای کادر درمان فراهم کند.

گرماژ پایین

پارچه‌هایی با گرماژ پایین یا سبک معمولا گرماژ کمتر از 150 گرم بر مترمربع دارند و به دلیل لطافت، نازکی و سبکی، معمولا در دوخت لباس‌هایی برای فصول گرم مانند تابستان به‌کار می‌روند. این نوع پارچه‌ها به‌خوبی هوا را از خود عبور می‌دهند و حس سبک‌تر و خنک‌تری دارند. از جمله کاربردهای رایج آن‌ها می‌توان به پیراهن‌های تابستانی، شومیز، بلوزهای سبک، روسری، شال، آستر لباس، چادر زنانه و حتی پرده‌های نازک و دکوراتیو اشاره کرد. نمونه‌هایی از این پارچه‌ها شامل حریر، وال، تترون نازک و ژرسه‌ لطیف هستند که بیشتر برای لباس‌های ظریف یا لایه‌های داخلی استفاده می‌شوند. مهم‌ترین ویژگی‌های این پارچه‌ها بدین شرح است:

• نازک، سبک و دارای ریزش مناسب
• تنفس‌پذیر و خنک
• معمولا لطیف‌تر و راحت‌تر روی پوست

عوامل موثر بر گرماژ

عوامل متعددی بر گرماژ پارچه و وزن نهایی آن تاثیر می‌گذارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

1. نوع الیاف: نوع الیاف به‌کاررفته در بافت پارچه، مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر گرماژ آن است. برای مثال، الیاف طبیعی (مانند کتان، پشم و پنبه) معمولا سنگین‌تر از الیاف مصنوعی (مانند پلی‌استر یا ویسکوز) هستند. به‌همین دلیل، دو پارچه با یک نوع بافت اما با الیاف مختلف می‌توانند گرماژ متفاوتی داشته باشند.
2. ضخامت‌های متنوع نخ: نخ‌هایی با ضخامت بیشتر باعث افزایش وزن پارچه می‌شوند. درواقع، هرچه نخ به‌کاررفته در پارچه ضخیم‌تر باشد، بافت متراکم‌تر و سنگین‌تری تولید می‌شود. از سوی دیگر، نخ‌های ظریف و نازک، وزن کمتری دارند و پارچه‌های تولیدشده از آن‌ها معمولا سبک‌تر هستند.
3. نوع و تراکم بافت: ساختار بافت پارچه (مانند تافته، ساتن، سوسماری، کشبافت و…) نیز تاثیر مستقیم بر تراکم بافت و گرماژ دارد. بافت‌های متراکم که فاصله‌ بین نخ‌ها در آن‌ها کمتر است، وزن بیشتری دارند؛ چون میزان نخ مصرف‌شده در هر مترمربع بیشتر است؛ درحالی‌که بافت‌های باز یا شل مثل تور یا گیپور معمولا وزن کمتری دارند.
4. فرایندهای تکمیلی پس از بافت: فرایندهایی مانند چاپ، رنگ‌رزی، پرس حرارتی یا آسترکشی می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی وزن پارچه را افزایش دهند؛ زیرا لایه یا ماده‌ای به سطح پارچه اضافه می‌کنند که گرماژ نهایی را بالا می‌برد.
5. میزان رطوبت در لحظه اندازه‌گیری: گرچه شاید به‌نظر جزئی برسد، اما مقدار رطوبت موجود در پارچه (به‌ویژه در پارچه‌های پنبه‌ای یا پشمی) هنگام اندازه‌گیری وزن می‌تواند باعث تفاوت در گرماژ شود. به همین دلیل، آزمایشگاه‌های استاندارد برای دقت بیشتر، معمولا پارچه‌ها را در شرایط خاصی از دما و رطوبت می‌سنجند.

گرماژ پارچه را چگونه محاسبه می‌کنند؟

متداول‌ترین روش برای اندازه‌گیری گرماژ پارچه، روش متریک است. برای محاسبه گرماژ پارچه ابتدا قطعه‌ای پارچه با مساحت دقیق ۱۰۰ سانتی‌متر مربع (۱۰×۱۰ سانتی‌متر) را برش می‌دهند. این قطعه باید از قسمت میانی پارچه انتخاب شود تا بافت آن دقیق‌تر نمایانگر کیفیت کلی پارچه باشد. سپس، این نمونه‌ برش‌خورده با استفاده از ترازوی دیجیتال حساس وزن می‌شود تا وزن آن بر حسب گرم به‌دست آید. پس از به‌دست‌آوردن وزن نمونه، با تقسیم وزن بر مساحت آن (بر حسب مترمربع)، گرماژ پارچه محاسبه می‌شود. 

البته، در شرایط استاندارد آزمایشگاهی ممکن است چندین نمونه از نقاط مختلف پارچه اندازه‌گیری و میانگین آن‌ها محاسبه شود تا عدد دقیق‌تری به‌دست آید. ناگفته نماند که بهتر است پارچه قبل از وزن‌کشی در شرایط بدون رطوبت یا در محیط کنترل‌شده قرار گیرد تا دقت اندازه‌گیری بالا باشد.

بررسی واحد‌ها و یکاهای استفاده شده در گرماژ پارچه

برای بررسی دقیق‌تر گرماژ پارچه، شناخت واحدها و یکاهای اندازه‌گیری مرتبط با آن به‌ویژه در زمینه‌های فنی، صنعتی و بین‌المللی بسیار مهم است. در ادامه، یکاهای اصلی و تبدیل‌های رایج مربوط به گرماژ پارچه را نام می‌بریم:

• گرم بر مترمربع (یکای اصلی): این واحد درواقع وزن یک متر مربع از پارچه بر حسب گرم است که واحد استاندارد جهانی برای سنجش گرماژ پارچه محسوب می‌شود و در صنایع نساجی، پوشاک، مبلمان، چاپ پارچه و حتی کاغذسازی، کاربرد گسترده‌ای دارد.
• اونس در یارد مربع: یکای سنتی است که بیشتر در کشورهای انگلیسی‌زبان مثل آمریکا رواج دارد و به‌ویژه در صنعت لباس‌های جین، لباس کار و چرم مصنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• پوند بر یارد مربع: معمولا برای پارچه‌هایی با گرماژ بسیار بالا استفاده می‌شود؛ اما کمتر رایج است و در صنایع خاص مانند پوشش‌های صنعتی یا فرش‌ها دیده می‌شود.

گرماژ استاندارد انواع البسه بیمارستانی چه میزان است؟

البسه بیمارستانی با توجه به نوع استفاده، شرایط محیطی و میزان تماس با عوامل آلوده، با گرماژهای متفاوتی تولید می‌شوند. به‌طور کلی، هرچه لباس نیاز به مقاومت و استحکام بیشتری داشته باشد (مثل گان جراحی یا روپوش پزشکی)، از پارچه‌هایی با گرماژ بالاتر استفاده می‌شود و لوازم یک‌بار مصرف مانند کلاه و ماسک معمولا گرماژ پایین‌تری دارند تا سبک، اقتصادی و قابل‌تعویض باشند.

یکی از پارچه‌های پرکاربرد در دوخت این روپوش‌ها، ترگال با بافت کجراه است که گرماژ 270، 280 یا 290 دارد و دارای مقاومت بالا، ایستایی مناسب و دوام زیادی در برابر شست‌وشوی مکرر است. لباس بیماران و ملحفه‌ها نیز گرماژی بین 110 تا 180 گرم دارند تا در عین سبک بودن، راحتی و دوام کافی برای مصرف روزمره در محیط بیمارستانی فراهم شود. لازم به ذکر است که انتخاب گرماژ مناسب در طراحی لباس‌های بیمارستانی، نقش موثری در رعایت بهداشت، کنترل عفونت، صرفه‌جویی اقتصادی و حتی آسایش و راحتی مصرف‌کنندگان لباس‌ها دارد.

در فرآیند خرید لباس بیمارستان، توجه به گرماژ پارچه یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که می‌تواند کیفیت و کارایی محصول را در شرایط واقعی به‌طور مستقیم تحت‌تأثیر قرار دهد.

نکات تکمیلی درباره گرماژ پارچه

اگرچه گرماژ پارچه از معیارهای مهم در انتخاب است، اما به‌تنهایی نشان‌دهنده کیفیت یا مناسب‌بودن آن برای یک کاربرد خاص نیست. پارچه‌های سبک با گرماژ پایین برای لباس‌های تابستانی، راحتی یا لایه‌های داخلی مناسب‌ هستند؛ اما پارچه‌های سنگین‌تر در تولید لباس‌های زمستانی، کاری یا صنعتی به‌کار می‌روند. با این‌حال، دو پارچه با گرماژ یکسان اما با جنس متفاوت (مثل پنبه‌ای و پلی‌استری) ممکن است ظاهر و کارایی کاملا متفاوتی داشته باشند. در محصولات یک‌بار مصرف مانند اسپان‌باند، گرماژ به‌طور مستقیم بر میزان مقاومت و طول عمر آن تاثیر دارد. بنابراین، در انتخاب پارچه علاوه بر اینکه دقت می‌کنید که پارچه مورد نظر، مناسب‌ترین قیمت و کیفیت و مرغوبیت بالا داشته باشد، باید تناسب گرماژ آن با نوع مصرف، فصل، نوع دوخت و حتی اقلیم و عوامل جوی را نیز در نظر بگیرید.

در فروشگاه آبادی پوشان سلامت تلاش شده است تا با ارائه‌ی پارچه‌هایی با گرماژ مناسب و متنوع، نیازهای مختلف مشتریان در حوزه پوشاک بیمارستانی و پزشکی به بهترین شکل تأمین شود.